Posłuchaj: pustułka (Autor nagrań: Zdzisław Pałczyński, Producent – P.W. Alauda)
   

 

Pustułka Falco tinnunculus

Wygląd

Pustułka jest niewielkim sokołem, zbliżonym wielkością do gołębia. Ma smukłą sylwetkę – długi ogon oraz wąskie skrzydła. Bardzo charakterystyczny jest sposób jej polowania, polegający na częstym „zawisaniu” w powietrzu. Samczyk jest nieco mniejszy od samicy. Ma jasnoszarą głowę i ogon, z czarną, szeroką przepaską i jasnym paskiem na końcu. Grzbiet samca jest rdzawoczerwony z ciemnymi plamkami w kształcie kropel, a spód ciała jasny, pokryty gęstymi ciemnymi plamkami. Samica i ptaki młode są mniej kontrastowo ubarwione: ich głowa jest jasnobrązowa, pokryta ciemnobrązowymi podłużnymi prążkami – podobnie jak brązowy grzbiet oraz jasny spód ciała, zaś brązowy ogon jest poprzecznie prążkowany. Innymi ptakami drapieżnymi zbliżonymi wielkością do pustułki są: kobuz, krogulec oraz przelatujący późną jesienią i zimujący w Polsce drzemlik.

  • Polujący samiec pustułki. Fot. M. Matysiak

  • Samica przy skrzynce lęgowej. Fot. I. Kaługa

Siedlisko

• otwarte tereny w krajobrazie rolniczym, głównie w dolinach rzecznych z niewielkimi zadrzewieniami i kępami drzew;
• większe miasta.

  • Żerowiska pustułki. Fot. D.Krupiński

  • Widok z gniazda pustułki. Fot. D. Krupiński

Gniazdo

Pustułka nie buduje gniazd. W krajobrazie rolniczym zajmuje gotowe gniazda innych ptaków, głównie z rodziny krukowatych, tj. wron, kruków, gawronów i srok, oraz myszołowów. W miastach zajmuje różnego rodzaju wnęki i załomy w wyższych budynkach mieszkalnych i innych oraz w budowlach przemysłowych. Bardzo chętnie zajmuje prostej konstrukcji skrzynki lęgowe.

  • Pisklęta pustułki. Fot. Dominik Krupiński

  • Jaja pustułki. Fot. M. Rzępała

  • Gniazdo pustułki. Fot. M. Rzępała

  • Skrzynka lęgowa dla pustułki. Fot. M. Rzępała

Pokarm

Pustułki polują najczęściej na gryzonie (norniki i myszy). Chwytają także niewielkie gady (głównie jaszczurki), większe owady (np. szarańczaki) oraz niewielkie ptaki, głównie podloty (słabo lotne młode ptaki).

Zagrożenia

• intensyfikacja produkcji rolnej; 
• upraszczanie krajobrazu rolniczego (komasacje gruntów, likwidacja zadrzewień);
• nielegalny odstrzał.

Status gatunku

Nieliczny, lokalnie średnio liczny ptak lęgowy całego kraju. Ptak częściowo osiadły. Większość pustułek odlatuje do południowej i zachodniej Europy. Znaczna liczba ptaków pozostaje jednak na zimę, zwłaszcza w południowo-zachodniej Polsce. W ostatnich latach coraz liczniej pustułki zimują również w Polsce wschodniej. Na tereny lęgowe pustułki przylatują zwykle w końcu marca lub na początku kwietnia. Część ptaków może pojawiać się już w lutym, a ostatnie nawet w końcu kwietnia lub na początku maja.